Duurzaam bouwen is een breed begrip. Bij duurzaam bouwen en verbouwen wordt er rekening gehouden met de effecten op het milieu. Dat moet dan zowel bij het ontwerp van een gebouw of bouwwerk gebeuren als tijdens bouw, verbouw, renovatie of sloop. Bij duurzaam bouwen gaat het ook over het gebruik van het gebouw. Bijvoorbeeld over de uitstoot van CO2 door energieverbruik voor verwarming en koeling van een gebouw. Men bekijkt de milieueffecten dus over de hele levensduur van het gebouw of bouwwerk.
Duurzaam bouwen is niet per se duurder dan niet-duurzaam bouwen. Door andere bouwwijzen en materiaalgebruik kan duurzaam bouwen soms goedkoper zijn. Daarnaast is van belang naar welke kosten wordt gekeken. Als alleen de stichtingskosten (de grond- en bouwkosten) worden bekeken, lijkt het of duurzaam bouwen duurder is. Maar vaak zijn de kosten voor het onderhoud van een duurzaam gebouw een stuk lager. Ook worden de energie- en waterbesparende maatregelen tijdens het gebruik van de woning terugverdiend. Dit zorgt voor een lagere energie- en waterrekening. Voor de kopers of gebruikers van een woning of gebouw is dat een voordeel.
Een passiefhuis is een woning die heel weinig energie verbruikt voor verwarming. Een passiefhuis is vaak extreem goed geïsoleerd en op de zon georiënteerd. Vanaf eind jaren 80 zijn in diverse Europese landen passiefhuizen gebouwd. De laatste jaren worden er volgens dat idee ook steeds meer kantoren, scholen en andere gebouwen opgeleverd. Naast nieuwbouw wordt er ook steeds meer in de bestaande bouw volgens deze methode gewerkt.
De bouwtechnische voorschriften voor duurzaam bouwen zijn opgenomen in de bouwregelgeving. Het Bouwbesluit 2012 bevat voorschriften waarin de ‘Bepalingsmethode milieuprestaties gebouwen en GWW-werken’ is aangewezen. Met deze methode kunt u de milieueffecten van het bouwen van een woning of kantoor berekenen. U moet de berekening indienen samen met de aanvraag van een omgevingsvergunning voor bouwen.
Naast wettelijke (publiekrechtelijke) eisen voor duurzaam bouwen voeren veel gemeenten ook zelf beleid voor duurzaam bouwen. Zo stimuleren gemeenten ontwikkelaars en bouwers om woningen duurzaam te bouwen. Ook kunnen partijen in een project langs privaatrechtelijke weg afspraken maken over de realisatie van doelstellingen voor duurzaam bouwen.